Feiten over MergelRijk

Een mergelgrot is een onderaardse kalksteengroeve in Zuid-Limburg. De grotten, zoals je die onder andere in Valkenburg vindt, bestaan uit veel gangen onder de Limburgse heuvels. Deze gangen zijn door mensen gecreëerd (doordat er mergel werd ontgonnen). De mergelblokken die daarbij uitgekapt en uitgezaagd werden, gebruikten zij als bouwstenen. Vandaar dat er in Zuid-Limburg ook veel openbare gebouwen en woonhuizen te vinden zijn die gemaakt zijn van mergel.

Als je uitgaat van de letterlijke betekenis van het woord mergel, dan wordt hiermee de grondsoort bedoeld die voor tweederde uit kalk en voor één derde uit klei of leem bestaat. Deze “echte” mergel is heel zacht en is niet geschikt om te gebruiken als bouwsteen. In plaats daarvan wordt dit type mergel gebruikt om uit te strooien over het land, zodat de kwaliteit ervan verbetert: de grond op het land wordt losser en wordt met behulp van deze mergelsoort ontzuurd. De mergel zoals je die vindt in de grotten van Valkenburg is eigenlijk kalksteen dat voor 96% uit kalk en voor 4% uit spoorelementen als ijzeroxiden bestaat. Dit type mergel is veel harder dan de “echte” mergel en kan wel als bouwsteen worden gebruikt.

In het antwoord op vraag 1 heb je al kunnen lezen dat het gangenstelsel in de mergelgrotten door mensen is gevormd. Maar hoe lang zijn die gangen precies? Alles bij elkaar is dat 750 kilometer. Hebben we het alleen over Valkenburg, om precies te zijn over Valkenburg aan de Geul, dan is het ondergrondse gangenstelsel 250 kilometer lang.

Ja. Het is al langer bekend dat in Nederland in de ijstijden, vanaf zo’n 300.000 jaar geleden, mensen in de mergelgrotten, dus ook in die van Valkenburg, hebben gewoond. Onlangs nog, in 2009, hebben archeologen van bureau Archol uit Leiden in één van de grotten van Valkenburg een duizenden jaren oud restant van een prehistorisch kampvuur ontdekt. De vondst wijst erop dat mensen uit het Stenen Tijdperk in de beschutting van de ingang van de grot hebben gebivakkeerd. Ook hebben prehistorische mensen in de grotten van Valkenburg mogelijk werktuigen voor de jacht gemaakt.

Ja. Denk dan bijvoorbeeld maar eens aan vogels, vossen, konijnen, dassen, steenmarters en vlinders. En vleermuizen dan? Inderdaad: vleermuizen zijn misschien wel de bekendste dieren die in de mergelgrotten leven. Van deze zoogdieren is bekend dat ze doorgaans in augustus en september hun weg naar en in de grotten beginnen in te zetten om alvast een goede overwinteringsplek te zoeken. Ook zoeken mannetjes en vrouwtjes elkaar dan op om te paren. Van oktober tot en met maart houden deze vleermuizen vervolgens hun winterslaap. Ergens tussen maart en mei ontwaken ze uit hun winterslaap en vliegen ze weer naar buiten. Dat is ook de reden waarom je in de zomermaanden waarschijnlijk geen of weinig vleermuizen in de grotten zult aantreffen.

Bij MergelRijk, dat gelegen is in de diepste laag van de Daalhemergroeve, naast de Steenkolenmijn en de Feestgrot, kun je alles te weten komen over de mergelgrotten en dat wat met mergel te maken heeft. Er worden mondeling verhalen verteld, maar er worden ook verhalen verteld aan de hand van sculpturen, foto’s, filmpjes en tekeningen en er is een workshop mergelbeeldhouwen te volgen om eens te ervaren hoe het is om met mergel te werken. Je komt verder meer te weten over de manier waarop de Bokkenrijders samenkwamen.

Voor het antwoord op die vraag zou u MergelRijk eigenlijk gewoon eens moeten bezoeken, maar goed: volgens het volksgeloof waren de Bokkenrijders geesten, die op bokken door de lucht reden. Van dit volksgeloof maakte een aantal beruchte leden van een roversbende dankbaar gebruik om de bevolking van met name Zuid-Limburg bang te maken. Wil je meer over de Bokkenrijders weten? Kom dan vooral bij ons langs!